ارزش ها چه هستند و چرا لازم است ارزش‌گذاری کنیم

در مقاله‌ی اهمیت هدف داشتن، کمی در مورد ارزش‌ ها صحبت کردیم که ارزش ها چه چیزی هستند و اصلاً چرا باید ارزش‌های‌مان را بشناسیم. در اینجا قصد داریم این موضوع را کمی بیشتر بررسی کنیم و علاوه بر آن روش‌هایی یاد بگیریم که بتوانیم ارزش‌های واقعی خود را پیدا کنیم.

ارزش چه معنایی دارد؟

ارزش ها در واقع تمایلات عمیق قلبی ما هستند، یعنی اینکه می‌خواهیم چطور انسانی باشیم و چطور رفتاری داشته باشیم.
ارزش ها چگونگی رفتار ما در مواجه با شرایط مختلف را نشان می‌دهند. زمانی که تحت فشار و سختی هستیم معمولاً طوری انتخاب می‌کنیم که مطابق با ارزش‌های اصلی ما است.
شاید ما نسبت به ارزش‌های‌مان آگاهی نداشته باشیم ولی باز هم اگر خلاف جهت آنها حرکت کنیم حس و حال بدی را تجربه خواهیم کرد.
هیچ‌کس نمی‌تواند ارزش خاصی را به ما تحمیل کند یا ارزش‌مان را از ما بگیرد! ما آزادانه آنها را انتخاب می‌کنیم و طبق آنها زندگی می‌کنیم.
اگر بخواهیم خیلی ساده ارزش را تعریف کنیم، یعنی:

انجام دادن چه کاری (از نظر من) خوب است؟
چگونه انجام دادنش مطلوب من است؟

چرا پیدا کردن ارزش ها مهم است؟

شاید اینجا برای شما این سؤال ایجاد شود که دانستن ارزش‌ها چه کمکی به ما می‌کند؟

ارزش‌ها مثل قطب‌نما در زندگی ما عمل می‌کنند. به ما می‌گویند در کدام مسیر حرکت کنیم تا حال دل‌مان خوب باشد.

وقتی در جهت ارزش ها حرکت می‌کنیم احساس آزادی عمل داریم و تحمل سختی‌ها برای ما بسیار راحت‌تر می‌شود.

تا زمانی که ما در جهت ارزش‌های‌مان حرکت می‌کنیم، حال خوبی داریم چون اولویت‌های زندگی‌مان را رعایت کرده‌ایم.
شناخت ارزش‌ها به ما کمک می‌کند که بتوانیم در دو راهی‌های زندگی انتخاب‌های درست‌تری داشته باشیم.
هنگامی که ما ارزش‌های اصلی خود را شناخته باشیم، دیگر تحت تاثیر صحبت دیگران، مسیر زندگی خود را تغییر نمی‌دهیم چون می‌دانیم علت انتخاب‌های‌مان چه چیزی است.

وقتی ارزش اصلی خود را شناسایی کرده باشیم، تکلیف‌مان با خودمان روشن است.
چون می‌دانیم می‌خواهیم چطور انسانی باشیم و چه رفتاری داشته باشیم.

اشتباهات در مورد ارزش‌ها

ارزش خوب یا بد نیست! ارزش‌ها قضاوت نمی‌شوند.
این انتخاب شما است که چه ارزشی داشته باشید و چطور زندگی کنید.

نباید ارزش‌ها را با اهداف اشتباه گرفت. اهداف چیزهایی هستند که می‌خواهیم به آنها برسیم ولی ارزش‌ یعنی می‌خواهم چطور انسانی باشم.

ارزش‌ها در درون ما هستند نه بیرون. یعنی ما نمی‌توانیم ارزش خود را در دیگران پیدا کنیم!
مثلاً شخصی می‌گوید ارزش من آرامش داشتن است، ولی در محیط کار اجازه نمی‌دهند من آرامش داشته باشم.
این حرف یعنی شخص معنی ارزش را درک نکرده است. ارزش در درون ما است نه بیرون.
اگر ارزش ما آرامش داشتن است، در بدترین شرایط هم آرامش خود را حفظ می‌کنیم.

یافتن ارزش‌ها

اکنون که فهمیدیم ارزش‌ها چه هستند و چرا باید ارزش‌های‌مان را بشناسیم، وقت آن رسیده است که ببینیم چطور باید آنها را پیدا کنیم.

برای یافتن ارزش‌ها لازم است به یک سری از سؤالات پاسخ بدهیم. سؤالاتی که ممکن است جواب دادن به بعضی از آنها برای ما سخت باشد.
اما با جواب دادن به آنها می‌توانیم به شناخت بسیار خوبی نسبت به خودمان برسیم و ارزش‌های‌مان را بشناسیم.

سؤالات

فرض کنید الان تولد هشتاد سالگی‌تان است:

• در این شرایط به خودتان می‌گویید حیف که زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد چه مواردی کرده‌اید؟
• حیف که زمان زیادی را صرف چه کارهایی کرده‌اید؟
• اگر به گذشته برگردید، در زندگی خود چه تغییراتی ایجاد می‌کنید؟

فرض کنید در مجلس ترحیم خودتان حضور دارید، دوست دارید دیگران در مورد ویژگی‌های رفتاری شما چه بگویند؟

فرض کنید فقط یک سال از عمرتان باقی مانده است، ارتباط شما با دیگران، خودتان و دنیا چطور تغییر می‌کند؟

فرض کنید به هرچیزی که می‌خواهید رسیده‌اید:

• چه راه متفاوتی را در زندگی پیش می‌گرفتید؟
• چه کارهای متفاوتی انجام می‌دادید؟
• رفتار شما با دیگران و به طور کلی با دنیا چه تغییری می‌کرد؟

چه چیزی باعث رنج شما می‌شود؟ نقطه مقابل آن احتمالاً ارزش شما است.

چه چیزی باعث تنفر و ناراحتی شما می‌شود؟ احتمالاً برعکس آن ارزش شما است.

چه کسانی برای شما تحسین برانگیزند؟ کدام رفتارشان برای شما جذاب است؟

فرض کنید محدودیت مالی ندارید، چه کار می‌کردید؟ چه طور زندگی را ادامه می‌دادید؟

چه چیزهایی برای شما بیشترین اهمیت را دارد؟

لیستی از ارزش‌های خیلی مهم برای خودتان بنویسید. مثلاً صداقت، مهربانی، آزادی، همکاری، شجاعت، نظم، مسئولیت‌پذیری، امنیت، احترام، تفریح و …

توجه کنید که این لیست باید حتماً ارزش‌های خیلی مهم شما باشند و حداکثر شش مورد یادداشت کنید.

اولویت‌بندی ارزش‌ها

اگر به این سوالات به طور کامل جواب داده باشید، احتمالاً توانسته‌اید ارزش‌های خود را مشخص کنید.
اکنون ارزش‌های مشخص شده را یادداشت کنید و از بین آنها شش مور که خیلی مهم هستند را انتخاب کنید.

بعد از این کار، آنها را اولویت‌بندی کنید، و سپس به آنها از یک تا ده نمره بدهید که چقدر برای شما اهمیت دارند.

حالا با خودتان فکر کنید که که این ارزش‌های اصلی زندگی‌تان تا چه اندازه در زندگی شما حضور دارند؟ به میزان حضورشان در زندگی‌تان نمره دهید.

نمره‌ای که هر ارزش برای شما دارد، با نمره‌ای که در زندگی شما حضور دارد بسنجید.
آیا اختلاف زیادی دارد؟ اگر بله، چرا؟

حالا باید برای خودتان مشخص کنید که می‌خواهید برای هرکدام از ارزش‌های‌تان چه کاری انجام بدهید؟
و چطور می‌خواهید نقش پررنگ‌تری در زندگی شما داشته باشند؟

سعی کنید این ارزش‌ها را در جایی بنویسید که دائماً در معرض دید شما باشند و هر روز تصمیم بگیرید حتی اگر شده یک اقدام کوچک در جهت ارزش‌های‌تان بردارید.

منبع: کتاب مهندسی آرزوها، نوشته محمدپیام بهرام‌پور